خبرگزاری «حوزه»، ضمن آرزوی قبولی طاعات و عبادات مؤمنین، شرح دعای روز دهم ماه مبارک رمضان را در بیان حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه علمیه منتشر می کند.
«اللهمّ اجْعلنی فیهِ من المُتوکّلین علیکَ واجْعلنی فیهِ من الفائِزینَ لَدَیْکَ واجْعلنی فیهِ من المُقَرّبینَ الیکَ بإحْسانِکَ یاغایَةَ الطّالِبین/ خدایا قرار بده مرا در این روز از متوکلان بدرگاهت و مقرر کن در آن از کامروایان حضرتت و مقرر فرما در آن از مقربان درگاهت؛ به احسانت اى نهایت همت جویندگان».
بنده روزه دار در این دعا سه درخواست از خداوند متعال دارد.
در بند اول از این دعا می خوانیم: «اللهمّ اجْعلنی فیهِ من المُتوکّلین علیکَ/ خدایا قرار بده مرا در این روز از متوکلان بدرگاهت».
دعای اول توکل است؛ برخی از انسان ها توکل و امیدی به خدا نداشته و برای تأمین روزهای آینده خود فقط به عقل و تدبیر خود وابسته بوده و یا چشم به حمایت دیگران دوخته اند؛ اینها فاقد توکل بوده و ره به جایی نمی برند؛ چراکه فقط خداست که می توان به او توکل داشت.
ما معتقدیم که هیچ قدرتی در این عالم جز به اذن و مدد الهی وجود ندارد؛ «لا مُؤثّرَ فی الوجود الا الله/ هیچ مؤثری جز خدا در وجود نیست».
خداوند اراده مطلقه و فرمانروای مطلق هستی است؛ انسان ها در این دنیا متوجه نبوده و دیگران را مالک و فرمانروا می دانند؛ اما همان کسانی که در این دنیا پادشاهان و رؤسای جمهور را فرمانروا می دانند، وقتی خداوند در روز قیامت از آنان سؤال می کند: «لِمَنِ الْمُلْکُ الْيَوْمَ (امروز مالکیت و حاکمیت از آن کیست؟)، همه فریاد می زنند: لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ (از آن خداوند یکتای قهّار است)».
آن جواب فردای قیامت را امروز همگان باید بگویند؛ اگر کسی خدا پشتوانه او شد، از هیچ کسی واهمه و هراس ندارد.
اگر کسی بر خدا توکل نکند، موحد نیست و توحید کامل ندارد؛ چون توحید دارای چند جلوه و معناست که اعتقاد به یگانه بودن خالق، اعتقاد به یگانه بودن مدبر عالم، اعتقاد به یگانگی مالک بودن خدا بر همه ثروت های عالم، اعتقاد بر اینکه خدا فقط تنها موجود شایسته عشق ورزی است و اعتقاد بر یگانگی معبود و حرمت عبادت دیگران؛ پنج نوع از انواع جلوه های توحید هستند.
*توحید افعالی به چه معناست؟
توحید افعالی یعنی هیچ کار و فعلی در این عالم مگر با اراده و قدرت امدادی خدا انجام نخواهد گرفت؛ حتی گناه گنهکاران نیز از توانایی او مدد گرفته اند و اگر او اراده کند که این انسان کافر قدرت کشتن انسان مظلوم از او سلب شود، با یک اراده کافی است؛ اگر خدا نخواهد تیغ ابراهیم، سر اسماعیل را نبریده و آتش، ابراهیم را نمی سوزاند.
گاه آتش نمی سوزاند؛ اما همان آب به عنوان مایه حیات، فرعون مدعی خدایی را می میراند؛ این مسائل اراده الهی و اعتقاد به توحید است و توکل به این معناست.
در آیه 117 سوره بقره آمده است: « ... وَ إِذا قَضي‏ أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ کُنْ فَيَکُونُ/ و چون فرمان وجود چیزی را بدهد جز این نیست که به آن می گوید: باش ، پس بی درنگ می باشد».
و یا خداوند متعال در آیه 154 سوره آل عمران فرموده است: « ... إِنَّ الْأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ/ مسلما کارها یکسره مربوط به خداست».
امام علی (ع) در نهج البلاغه فرموده است: «من توکل علیه کفاه و من ساله اعطاه و من اقرضه قضاه و من شکر جزاه/ هر کس بر او توکل کند او را کفایت نماید و هر کس از او بخواهد می پردازد و هر کس برای خدا به محتاجان قرض دهد وامش را بپردازد و هرکس او را سپاس گوید پاداش نیکو دهد».
بنابر آیات قرآن کریم، همه مؤمنان امر به توکل شده اند؛ خداوند متعال در آیه 23 سوره مائده فرموده است: «وَ عَلَي اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنينَ/ و تنها بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید» و یا در آیه 122 سوره آل عمران آمده است: «وَ عَلَي اللَّهِ فَلْيَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ/ و مؤمنان باید تنها بر خدا توکل نمایند».
پیامبر مى فرماید: از جبرئیل پرسیدم توكل بر خدا به چه معنى است؟ جبرئیل پاسخ داد: یقین داشتن به اینكه مخلوق قدرت ندارد به تو ضررى یا سودى برساند و نمى تواند نعمتى به تو بدهد و یا ترا از نعمتى محروم سازد.
توكل نومیدى از خلق است؛ پس هرگاه انسان به این مرحله از یقین رسید، دیگر او براى احدى جز خدا كار نمى كند، جز به خدا امید ندارد، جز او از كسى بیم ندارد و به احدى جز او دل نمى بندد. این معنى توكل است.
در بند دوم از این دعا آمده است: «واجْعلنی فیهِ من الفائِزینَ لَدَیْکَ/ و مقرر کن در آن از کامروایان حضرتت».
*کامروایی و رستگاری به چه معناست؟
آیا پول، سلامت، امنیت و ... در این دنیا رستگاری است؟ که باید بگوییم: خیر. این مسائل، خوب است؛ اما اگر داشته باشیم، به معنای رستگاری نیست.
راه های رسیدن به رستگاری، متعدد است. اگر از خدا می خواهیم که ما را رستگار کند، باید عوامل آن را بدانیم و توفیق انجام آن را از خدا بخواهیم.
*چه کارهایی از منظر قرآن موجب فوز و رستگاری است؟
اولین عامل برای استحقاق رستگاری، ایمان و جهاد در راه خدا به وسیله مال و جان و هجرت در راه خداست. خداوند در آیه 20 سوره توبه می فرماید: «الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ/ آنها که ایمان آورده و هجرت کردند و در راه خدا با مال ها و جان هایشان جهاد نمودند، پایه و منزلتشان در نزد خدا بزرگتر است و آنها همان کامیابانند».
مقاومت و صبر در برابر گناهان و مشکلات و سختی ها از دیگر عوامل استحقاق رستگاری است؛ خداوند در آیه 111 سوره مؤمنون آورده است: «إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِما صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ/ حقّا که من امروز آنها را در مقابل صبرشان پاداش دادم که آنها همه کامیابند».
اطاعت از خدا و رسول و ترس از خدا و تقوای الهی و ترک گناهان، عامل دیگر استحقاق رستگاری است و خدای متعال در آیه 52 سوره نور فرموده است: «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَخْشَ اللَّهَ وَ يَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ/ و هر که خدا و رسولش را فرمان برد و از خداوند بترسد، و از او پروا کند چنین کسانی به حقیقت کامیاب اند».
از دیگر عوامل استحقاق رستگاری، جهاد و عدم فرار از جنگ است؛ خداوند در آیه 73 سوره نساء آورده است: «وَ لَئِنْ أَصابَکُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ کَأَنْ لَمْ تَکُنْ بَيْنَکُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَني‏ کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظيماً/ و اگر غنیمتی از جانب خدا به شما برسد ، درست مثل اینکه هرگز میان شما و آنها دوستی و مودّتی نبوده ، می گویند: «ای کاش ما هم با آنها بودیم ، و به رستگاری ( و پیروزی ) بزرگی می رسیدیم!».
سبقت و پیشگامی در اعمال خیر و تبعیت از خدا عامل دیگر استحقاق رستگاری است؛ در آیه 100 سوره توبه آمده است: «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ/ پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانی که به نیکی از آنها پیروی کردند، خداوند از آنها خشنود گشت ، و آنها ( نیز ) از او خشنود شدند و باغهایی از بهشت برای آنان فراهم ساخته ، که نهرها از زیر درختانش جاری است جاودانه در آن خواهند ماند و این است پیروزی بزرگ!».
فروختن جان خود به خداوند متعال، عامل دیگر است؛ خداوند متعال در آیه 111 سوره توبه فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَري‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجيلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفي‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِکُمُ الَّذي بايَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ/ خداوند از مؤمنان ، جانها و اموالشان را خریداری کرده ، که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد (به این گونه که:) در راه خدا پیکار می کنند ، می کشند و کشته می شوند این وعده حقّی است بر او ، که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده و چه کسی از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون بشارت باد بر شما ، به داد و ستدی که با خدا کرده اید و این است آن پیروزی بزرگ!».
از عوامل دیگر، پرهیز از سیئات و دوری از بدی هاست؛ در آیه 9 سوره غافر آمده است: «وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ/ و آنها را (در آخرت) از کیفر گناهان یا تجسم و تبلور عینی گناهان در آن عالم نگه دار ، و هر که را که در آن روز از کیفر گناهان نگه داری حقّا که او را مورد رحمت خود قرار داده ای ، و این همان کامیابی بزرگ است».
در بند سوم از این دعای شریف آمده است: «واجْعلنی فیهِ من المُقَرّبینَ الیکَ/ و مقرر فرما در آن از مقربان درگاهت».
قرب به معنای قرب فامیلی هم نیست؛ گاه کسی به پیامبران و ائمه از نظر خویشاوندی نزدیک است؛ اما ممکن است از نظر معنوی از آنان فیض نبرده باشد؛ ممکن است فرزند پیامبر باشد؛ اما به دلیل عدم تبعیت از او دور می شود.
در آیه 10 سوره تحریم آمده است: « ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذينَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَيْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ يُغْنِيا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَ قيلَ ادْخُلاَ النَّارَ مَعَ الدَّاخِلينَ/ خداوند برای کسانی که کافر شده اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو (پیامبر) سودی به حالشان (در برابر عذاب الهی) نداشت، و به آنها گفته شد: «وارد آتش شوید همراه کسانی که وارد می شوند!».
اما گاه فردی هیچ رابطه خانوادگی با پیامبر یا امامی ندارد؛ اما به دلیل تبعیت زیاد، جزو خاندان آنان حساب می شود؛ مانند سلمان که یک ایرانی و عجم است؛ اما پیامبر(ص) درباره او می فرماید: «سلمان منا اهل البیت/ سلمان از ما اهل بیت است»؛ پس برای تقرب باید در راه خدا، پیامبر و اهل بیت(ع) حرکت کرد.